Digitalisering is de waan van de dag en verandert de wereld ingrijpend. Ondanks de digitalisering van de afgelopen jaren blijft data voor veel bedrijven een uitdaging. (1) Nieuwe kansen ontstaan, maar brengen ook weer nieuwe risico’s met zich mee. Hiermee zou je zeggen dat risicomanagement voor organisaties hoog op de agenda zou staan. Toch wordt over de gevolgen van digitaliseringbreed gespeculeerd. Men suggereert soms dat risicomanagement zoals we dat kennen en beroepen als accountants, controllers of auditors binnenkort niet meer bestaan. (2) Worden risicomanagement en deze beroepen niet juist veel belangrijker?
De afgelopen jaren is digitaal risicomanagement een groot aandachtspunt. Je kunt hierbij denken aan risico’s als cybersecurity, big data of privacy risico’s. Maar ook de verandering van risicomanagement zelf. De termen Robotic Process Automation, Artificial Intelligence en Machine Learning komen vaak voorbij en dit is niet voor niets. Door het gebruik van deze technologieën kunnen operationele kosten dalen en de effectiviteit en efficiëntie worden verhoogd. Dit kan veel schelen, in plaats van handmatig facturen controleren gaat de computer automatisch alle facturen na. Een steekproef wordt dus verleden tijd en tijdsrovende audits zijn niet meer aan de orde. Daarnaast worden er robuustere controles uitgevoerd doordat gegevens op grote schaal automatisch worden verzameld en geanalyseerd. Hierdoor kunnen organisaties veel flexibeler en sneller op risico’s reageren. Dit klinkt natuurlijk als een gouden toekomst, maar helaas biedt verbetering niet alleen kansen.
Want de transformatie van traditioneel risicomanagement naar digitaal risicomanagement betekent dat oude risico’s veranderen of verdwijnen, maar ook dat nieuwe risico’s ontstaan. Zoals risico’s met betrekking tot datakwaliteit, datahuishouding, datastructuur en dataopslag. Slechte data leiden tot slechte sturing door de werknemers. En doordat Artificial Intelligence toepassingen hierdoor onzuiver werken wordt dit effect nog groter. Stel je voor dat een AI-programma duizend keer zoveel handelingen verricht dan een mens, een kleine afwijking kan zo een immens effect hebben. Wanneer het menselijk oog verdwijnt groeit de impact van verkeerde gegevens (het Garbage In, Garbage Out principe). Het is belangrijk dat iedereen in een organisatie begrijpt dat een computer niet op dezelfde manier denkt als de mens. Wanneer de computer iets verkeerd krijgt aangeleerd, of zichzelf aanleert, zal deze altijd verkeerd handelen. Een belangrijk voorbeeld hiervan is het toeslagenschandaal, waar de verkeerde mensen as frauduleus werden geselecteerd door een geautomatiseerd risicoselectiesysteem. (3) Hierdoor draagt de computer juist niét bij aan de signalering en beheersen van risico’s. (4)
Daarnaast verandert ook de interne en externe afhankelijkheid van organisaties. Enerzijds doordat elke organisatie afhankelijk wordt van een goede data infrastructuur en dus van de selecte groep aanbieders. Anderzijds omdat organisaties ook afhankelijk worden van hoe intern wordt omgegaan met data. Voor deze interne afhankelijkheid is het van belang dat werknemers verstand hebben van data en aan data gerelateerde processen. Oftewel: dat de medewerkers datageletterd zijn. Bij opleidingen wordt hier al op ingespeeld, zo is het vakkenpakket van de Registercontroller opleiding aan de Erasmus Universiteit recent op de schop gegaan. (5) Bij veel vakken is nu aandacht voor digitalisering en de impact op het vakgebied. Daarnaast moeten organisaties zelf ook aan de slag om ervoor te zorgen dat deze kennis breed gedragen wordt. En niet alleen bij recent afgestudeerde medewerkers. Denk hierbij aan trainingen voor programma’s als Power BI of op het gebied van algemene datahuishouding en -veiligheid of Artificial Intelligence. Want alleen dan kan je als organisatie echt profijt hebben van nieuwe en toekomstige technologieën.
Het is duidelijk dat digitalisering risico’s niet geheel uitbant. Het is van belang dat de controller en accountant van nu, die steeds meer met data omgaat, zich bewust is van de nieuwe risico’s die ontstaan. In een onderzoek naar toekomstige werkgelegenheid werd de kans groot geacht dat de rol van accountant, auditor of controller verdwijnt. Gezien de voorgenoemde ontwikkelingen en ontstane risico’s zal dat niet zo zijn. Deze functies zijn altijd in ontwikkeling. Nieuwe technologieën en veranderende organisaties zorgen aan de ene kant voor minder werk en minder risico. Aan de andere kant brengen nieuwe systemen en technologieën net zo veel risico’s met zich mee. Nieuwe programma’s vragen om technisch geschoolde accountants, nieuwe risico’s vragen om IT-auditors en datagedreven organisaties vragen om datageletterde controllers. De kennis en controle van data worden steeds meer van belang, aangezien de hoeveelheid en afhankelijkheid alsmaar toeneemt. Voorlopig zullen deze rollen eerder belangrijker worden, dan verdwijnen.
(1) Deloitte. (2021). Global Risk Management Survey 12th Edition.
(2) Frey, C. B., & Osborne, M. A. (2017). The future of employment: How susceptible are jobs to computerisation? Technological Forecasting and Social Change, 114, 254–280.
(3) Hofs, Y. (2020, 17 juli). Belastingdienst schuldig aan structurele discriminatie van mensen die toeslagen ontvingen. De Volkskrant. Geraadpleegd op 26 oktober 2021, van https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/belastingdienst-schuldig-aan-structurele-discriminatie-van-mensen-die-toeslagen-ontvingen/
(4) Van Beek, D. (2020). De intelligente, datagedreven organisatie. Passionned Publishers.
(5) Geurtsen, A. (2020). Een toekomstbestendig functieprofiel voor de controller. Erasmus School of Accounting & Assurance
